STRESZCZENIE: Zabójstwa, pomimo globalnej tendencji spadkowej, nadal stanowią względnie duży odsetek zgonów gwałtownych, co czyni je istotnym problemem zarówno w Polsce, jak i na świecie. Rozbieżności w dostępnych danych dotyczących liczb i wskaźników zabójstw skłoniły autorów pracy do analizy statystycznej zabójstw na terenie aglomeracji Trójmiasta. Podstawą opracowania były dane zawarte w protokołach sekcyjnych, uzupełnione o informacje z akt prokuratorskich, dotyczące wszystkich przypadków zabójstw na terenie aglomeracji Trójmiasta w latach 2010-2019. Łącznie przeanalizowano 107 przypadków zabójstw, które opisano pod kątem wieku, płci, czasu i miejsca zgonu, a także stanu trzeźwości w chwili śmierci. Średni roczny współczynnik zabójstw wyniósł 1,24 na 100 000 mieszkańców, z obserwowanym wyraźnym trendem spadkowym w analizowanym okresie 10 lat. Średni wiek zmarłych wyniósł około 48 lat, a większość ofiar stanowili mężczyźni (70,1%). Prawie 93% zgonów miało miejsce na terenie Trójmiasta, z wyraźną przewagą Gdańska (49,5%), nad pozostałymi obszarami wchodzącymi w skład aglomeracji (powiat gdański). Większość ofiar (57,8%), u których oznaczono stężenie alkoholu we krwi, było nietrzeźwych, z wyraźną przewagą mężczyzn w tej grupie (70,9%). Charakterystyka ofiar, a także liczby i współczynniki zabójstw w analizowanym materiale są podobne do stwierdzanych w innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej, co możne wynikać z historycznych, kulturowych i demograficznych podobieństw. Przeprowadzone badania podkreślają istotny wpływ zaburzeń używania alkoholu na zjawisko zabójstwa. ABSTRACT: Despite a clear global downward trend, homicides still account for a relatively high proportion of all violent deaths, making them a serious problem both in Poland and worldwide. The discrepancy in available data prompted the authors of the study to analyse the numbers and rates of homicides and the characteristics of the homicide victims in the Tri-City area of northern Poland. The study was based on data from autopsy reports, supplemented by information from prosecutor’s files on all homicides in the Tri-City area between 2010 and 2019. A total of 107 homicides were statistically analysed for age, sex, blood alcohol concentration at the time of death, time and place of death. The annual homicide rate was 1.24 per 100,000 inhabitants, with a clear downward trend over the period analysed. The average age of victims was about 48 years, and the majority of victims were male (70.1%). 92.5% of homicides were committed in the Tri-City, with a clear predominance of Gdańsk (49.5%) over other, mostly rural, areas of the analysed agglomeration. The majority of victims (57.8%) whose blood alcohol concentration was measured were intoxicated, with a clear predominance of males in this group (70.9%). Victim characteristics and the homicide rates obtained from the analysed material were similar to other countries in Central and Eastern Europe, which may be related to historical, cultural, and demographic similarities. The study highlights the significant impact of alcohol abuse on the risk of homicide. SŁOWA KLUCZOWE: zabójstwo, epidemiologia, ofiary przestępstw, analiza danych, medycyna sądowa KEY WORDS: homicide, epidemiology, crime victims, data analysis, forensic medicine

STRESZCZENIE: Artykuł prezentuje interdyscyplinarne podejście do wyjaśnienia tajemnicy siedmiu pochówków odkrytych na terenie byłego karnego obozu pracy Treblinka I, podczas badań terenowych przeprowadzonych przez Polską Bazę Genetyczną Ofiar Totalitaryzmu (PBGOT). Oprócz szczątków odkryto także wiele artefaktów. Ze względu na lokalizację i charakter pochówków można przypuszczać, że szczątki mogły należeć do strażników obozu. Do weryfikacji tej hipotezy wykorzystano różne narzędzia genetyczne: analiza markerów STR i Y-STR, analiza DNA mitochondrialnego (HV1/HV2, sekwencjonowanie całego genomu mitochondrialnego) oraz przewidywanie haplogrup mtDNA i Y-DNA. Dodatkowo, ekshumowane szczątki poddano analizie antropologicznej. Stwierdzono, że wschodnioeuropejskie populacje mają rozkład haplogrup podobny do tego odkrytego w badaniu. Dlatego możemy wnioskować, że uzyskana analiza genetyczna nie przeczy zapisom historycznym. Badania zostały zlecone przez Prokuraturę Instytutu Pamięci Narodowej (Komisję Okręgową ds. Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu). ABSTRACT:The purpose of this paper is to formulate recommendations for the disclosure of biological traces in the laboratory and the handling of forensic evidence submitted for identification tests, recommended by the Polish Speaking Working Group of the International Society for Forensic Genetics. The paper organizes the knowledge of the most relevant stages of preliminary analysis of biological traces based on both literature sources and those resulting from years of research practice. Recommendations formulated in the course of multi-stage expert consultations contained in this study should be used in the development of laboratory procedures applied during the execution. SŁOWA KLUCZOWE: Treblinka I; Y-DNA; mtDNA; markery haploidalne; obóz nazistowski, strażnicy KEY WORDS: ISFG-PL guidelines, biological traces, forensic evidence, disclosure and proceeding, preliminary studies, pre-genetic tests

STRESZCZENIE: Celem pracy było określenie składowych niepewności pomiaru stężenia alkoholu w powietrzu wydychanym oraz ustalenia stanu trzeźwości w chwili zdarzenia. Na podstawie przeglądu piśmiennictwa oraz doświadczenia autorów w zakresie opiniowania dla potrzeb organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, opisano wpływ różnych czynników na końcową interpretację stanu trzeźwości na podstawie: niepewności pomiarowej analizatorów wydechu, niepewności obliczeń retrospektywnych i prospektywnych oraz niepewności związanej z przekształcaniem stężeń alkoholu stwierdzonych podczas badania powietrza wydychanego i krwi. W pracy zwrócono szczególną uwagę na interpretację stężeń etanolu w powietrzu wydychanym w pobliżu prawnych granic stanu trzeźwości i stanu po użyciu alkoholu lub stanu po użyciu alkoholu i stanu nietrzeźwości. Analizując wyniki badania powietrza wydychanego dotyczące stężeń bliskich wartości 0,1 mg/dm3 oraz 0,25 mg/dm3, należy wziąć pod uwagę czynniki wpływające na uzyskane pomiary m.in. niepewność pomiarową oznaczenia alkoholu w powietrzu wydychanym, procesy wchłaniania, dystrybucji i metabolizmu alkoholu etylowego oraz możliwość występowania alkoholu zalegającego w jamie ustnej. Problematyczną kwestią jest również nieprawidłowe wykonanie pomiarów stężenia alkoholu osoby badanej. Przy ustaleniu stanu trzeźwości za pomocą obliczeń retrospektywnych i prospektywnych należy pamiętać, że na niepewność wyniku ma wpływ wiele czynników i zależą one m.in. od informacji przekazanych przez osobę podejrzaną. Stąd biegły powinien wyciągać wnioski szczególnie ostrożnie a każde przeszacowanie lub niedoszacowanie składowych niepewności może prowadzić do błędnych wniosków. Świadomość niepewności, jakimi obarczone są wyniki badania stanu trzeźwości czy obliczeń alkoholowych, pozwala na miarodajną interpretację wyników badań i ustalenie stanu trzeźwości osoby badanej. ABSTRACT: The aim of the study was to determine the components of measurement uncertainty in the concentration of alcohol in exhaled breath and to determine the state of sobriety at the time of incident. Based on the literature review and the authors’ experience in providing opinions for law enforcement and the judiciary, the influence of various factors on the final interpretation of sobriety state is described on the basis of measurement uncertainty of breath analyzers, uncertainty of retrospective and prospective calculations, and uncertainty related to the conversion of alcohol concentrations detected during breath and blood tests. The paper pays particular attention to interpreting the concentrations of ethanol in exhaled breath close to the legal limits of the state of sobriety and the state after alcohol use, or the state after alcohol use and the state of insobriety. Analyzing the results of an exhaled breath test concerning concentrations close to the values of 0.1 mg/dm3 and 0.25 mg/dm3, it is necessary to take into account the factors affecting the measurements obtained, including the measurement uncertainty of the determination of alcohol in exhaled breath, the processes of absorption, distribution and metabolism of ethyl alcohol, and the possibility of the presence of alcohol lingering in the oral cavity. The incorrect execution of measurements of the tested person’s alcohol concentration is also a problematic issue. When determining sobriety state by means of retrospective and prospective calculations, it is important to remember that the uncertainty of the result is affected by a number of factors and depends, among other things, on the information provided by the suspect. Hence, the expert should draw conclusions particularly cautiously and any overestimation or underestimation of the components of uncertainty can lead to erroneous conclusions. Awareness of the uncertainties inherent in the results of a sobriety test or alcohol calculation allows for meaningful interpretation of test results and determination of the sobriety state of the person tested. SŁOWA KLUCZOWE: niepewność pomiaru, stężenie alkoholu w powietrzu wydychanym, obliczenia prospektywne i retrospektywne, stan po użyciu alkoholu i nietrzeźwości, alkohol zalegający KEY WORDS: measurement uncertainty, breath alcohol concentration, prospective and retrospective calculations, state after alcohol use and insobriety state, lingering alcohol

STRESZCZENIE:Niniejsza publikacja ukazuje początki psychiatrii sądowo-lekarskiej w carskiej Rosji w wybranym okresie historycznym. W artykule ukazano pierwsze badania sądowo-lekarskie dotyczące badania stanu umysłowego podsądnych, a także pierwsze ważniejsze regulacje prawne w tym zakresie. Omówiono problematykę udziału eksperta medycyny (najczęściej lekarzy) jako biegłego w postępowaniu sądowym przy badaniu stanu umysłowego w aspekcie prawno-historycznym, a także historyczno-medycznym. ABSTRACT: This publication reveals the origins of forensic psychiatry in tsarist Russia during a selected historical period. The article reveals the first forensic and medical examinations of the mental state of defendants, as well as the first major legal regulations in this area. The issue of the participation of a medical expert (usually physicians) as an expert witness in court proceedings in the examination of the mental state is discussed from legal and historical, as well as historical and medical aspects. SŁOWA KLUCZOWE: Rosja, klasztor, lekarz, psychiatria sądowa, XVIII wiek, Piotr I Wielki, Dolgauz KEY WORDS: Russia, monastery, physician, forensic psychiatry, 18th century, Peter I the Great, Dolgauz

STRESZCZENIE: Potrzeba oceny medycznej ofiar zabójstwa i ustalenie reguł tej oceny stał się siłą sprawczą powstania medycyny sądowej, zaś obszar niemedyczny oceny zbrodni, obejmujący badania miejsca zdarzenia, stał się z kolei silą napędową powstania i rozwoju kryminalistyki. Polska medycyna sądowa rozwija się od ponad 200 lat, a krakowska Katedra Medycyny Sądowej jest najstarszą jednostką tego typu. Nic więc dziwnego, że archiwum gromadzące protokoły badań eksperckich i naukowych jest dość obszerne. Materiał ten jest wartościowym fundamentem twórczości naukowej, zarówno licznych publikacji w czasopismach krajowych i zagranicznych, jak również i wielu opracowań książkowych. Autorka pracy wybrała kilka pozycji książkowych o tematyce medyczno-sądowej, które ukazały się w ostatnich dekadach na polskim rynku wydawniczym, wskazując na wartość i znaczenie materiału archiwalnego w piśmiennictwie tego obszaru nauki. ABSTRACT: The need for medical assessment of murder victims and the establishment of rules for this assessment became the driving force behind the creation of forensic medicine, while the non-medical area of crime assessment, including crime scene examination, became the driving force behind the creation and development of criminalistics. Polish forensic medicine has been developing for over 200 years, and the Kraków Chair of Forensic Medicine is the oldest unit of this type. It is therefore not surprising that the archive which collects protocols of expert and scientific research is quite extensive. This material is a valuable foundation for scientific work including not only numerous publications in national and international journals, but also books. The author of the work selected several books on medical and forensic topics that appeared in recent decades on the Polish publishing market, indicating the value and importance of archival material in the literature of this area of science. SŁOWA KLUCZOWE: medycyna sadowa, archiwum, zbrodnia KEY WORDS: forensic medicine, archive, crime

STRESZCZENIE: Wykorzystanie wiertarki elektrycznej w celu dokonania samobójstwa jest rzadkie w praktyce medyczno-sądowej. Celem pracy jest przedstawienie pierwszego tego rodzaju przypadku z terenu Górnego Śląska. Analizie poddano wyniki badań pośmiertnych oraz wyniki badań prokuratorskich akt sprawy zawierających dokumentację medyczną z leczenia pacjenta. Osoby z zaburzeniami i chorobami psychicznymi mogą wybierać nietypowe metody odebrania sobie życia, takie jak np. użycie wiertarki. Może to powodować duże wątpliwości śledczych, czy zdarzenie miało rzeczywiście charakter samobójstwa. Oprócz pełnej diagnostyki pośmiertnej, szczególnie ważna w takich przypadkach jest ocena przeszłości chorobowej zmarłego, nierzadko z udziałem psychiatry jako konsultanta. ABSTRACT: The use of an electric drill to commit suicide is rare in forensic practice. The aim of the work is to present the first case of this kind from the Upper Silesia. The results of post-mortem examinations and the results of prosecutor’s examination of case files containing medical documentation from the patient’s treatment were analyzed. People with mental disorders and diseases may choose unusual methods of taking their own lives, such as using an electric drill. This may cause investigators a lot of doubt as to whether the event was really a suicide. In addition to full post-mortem diagnostics, it is particularly important in such cases to assess the medical history of the deceased, often with the participation of a psychiatrist as a consultant. SŁOWA KLUCZOWE: suicydologia, samobójstwo, medycyna sądowa, psychiatria kliniczna KEY WORDS: suicidology, suicide, forensic medicine, clinical psychiatry

STRESZCZENIE: Amerykańska medycyna sądowa jest o około 100 lat młodsza od europejskiej. To w Europie na początku XX wieku kształcili się amerykańscy lekarze, którzy sukcesywnie zabudowywali pole nauki i ekspertyzy medycyny sądowej i kryminalistyki. Obszar ten był sukcesywnie „betonowany” przez kilka stuleci na mocy prawa angielskiego tam obowiązującego przez koronerów, pracujących latami na swoją złą sławę. O powstawaniu medycyny sądowej i kryminalistyki na gruncie rzeczywistości Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej i pionierskiej roli „architektki kryminalistycznej” Frances Glessner Lee pisze wybitny dziennikarz amerykański Bruce Goldfarb w swojej książce pt. „18 zbrodni w miniaturze. Nieznana historia Frances Glessner Lee i początków współczesnej kryminalistyki”. Jest to pozycja niezwykle ciekawa i godna polecenia każdemu zainteresowanemu poszerzaniem swojej wiedzy na tym obszarze nauki. ABSTRACT: American forensic medicine is about 100 years younger than the European one. It was in Europe that at the beginning of the 20th century, American doctors were trained and gradually expanded the field of science and expertise in forensic medicine and criminalistics. This area, for several centuries under the English law, which was in force there, had been successively „mummified” by coroners who worked for years to earn their bad reputation. The outstanding American journalist Bruce Goldfarb writes about the emergence of forensic medicine and criminalistics in the reality of the United States of America and the pioneering role of the „forensic architect” Frances Glessner Lee in his book entitled „18 Tiny Deaths: The Untold Story of Frances Glessner Lee and the Invention of Modern Forensics”. This is an extremely interesting book worth recommending to anyone interested in expanding their knowledge in this area of science. SŁOWA KLUCZOWE: amerykańska medycyna sądowa, Bruce Goldfarb, Frances Glessner Lee KEY WORDS:American forensic medicine, Bruce Goldfarb, Frances Glessner Lee