STRESZCZENIE: 10 lipca 2024, w wieku 87 lat zmarł dr Erazm Baran, wieloletni pracownik naukowy krakowskiego Zakładu Medycyny Sądowej. SŁOWA KLUCZOWE: pro-memoriaKEY WORDS: pro-memoria

STRESZCZENIE: On April 11, 2024, we lost Prof. Dr. António Amorim, Professor emeritus of the University of Porto (Portugal) and Group leader of Population Genetics and Evolution Group at i3S – Instituto de Investigação e Inovação em Saúde. SŁOWA KLUCZOWE: pro-memoria KEY WORDS: pro-memoria

STRESZCZENIE: Określanie płci jest niezbędnym parametrem w identyfikacji zmarłych o nieznanej tożsamości. Może zawęzić szanse możliwych dopasowań o 50%, zapewniając przewagę w identyfikacji osobniczej. W przypadku zmieszanych, rozłożonych, rozdrobnionych, zwęglonych i niezidentyfikowanych zwłok nie można pominąć znacznia morfometrii zębów ze względu na odporność zębów na degradację pośmiertną. Zajmując się jakością zębów, przeprowadzono opisowe badanie przekrojowe w populacji północnych Indii, aby ocenić różnice płciowe w wymiarach zębów i zidentyfikować najbardziej dymorficzny wymiar zębów. W badaniu wzięło udział 207 uczestników (114 kobiet i 93 mężczyzn) w grupie wiekowej od 21 do 45 lat. Odlewy dentystyczne przygotowano po uzyskaniu świadomej zgody uczestników i zgody etycznej od komisji etycznej instytutu. Sześć wymiarów odontometrycznych, tj. odległość siekacz-siekacz, odległość między kłami, łączna szerokość siekaczy centralnych, odległość między zębami przedtrzonowymi, odległość między zębami trzonowymi, wysokość łuku zębowego każdego uczestnika zostało odnotowanych na odlewach zębowych przy użyciu standardowych procedur. Analiza danych wyjaśniła istnienie statystycznie istotnego dymorfizmu płciowego w wymiarach zębowych uczestników. Wyniki analizy funkcji dyskryminacyjnej pokazują dokładność klasyfikacji płci na poziomie 68,1% i 65,2% jako dokładność walidacji krzyżowej. Badanie wykazało, że odległość siekacz-siekacz jest najbardziej dymorficzną cechą płciową, która może być wykorzystana jako najlepszy predyktor płci w ocenianej populacji. Wyniki niniejszego badania mogą być pomocne w szacowaniu płci i identyfikacji osobniczej na podstawie pozostałości zębowych w przypadkach medyczno-sądowych i identyfikacji ofiar katastrof. ABSTRACT: Sex determination is an indispensable parameter in identifying unknown deceased individuals. It can narrow down the chances of possible matches by 50%, providing a crucial lead in personal identification. In cases of commingled, decomposed, fragmented, charred and unidentifiable corpses, the importance of dental morphometrics cannot be overlooked due to the resistance of teeth to post- -mortem degradation. Addressing this quality of teeth, a descriptive cross-sectional study was conducted in a North Indian population to evaluate sexual variations in dental dimensions and to identify the most sexually dimorphic dental dimension. The study included 207 participants (114 females and 93 males) in the age group of 21 to 45 years. Dental casts were prepared after obtaining informed consent from the participants and ethical clearance from the institute’s ethical committee. Six odontometric dimensions, namely incisor-incisor distance, inter canine distance, combined width of central incisors, inter-premolar distance, inter-molar distance, and dental arch height of each participant were recorded on the dental casts using standard procedures. Analysis of the data elucidated the existence of statistically significant sexual dimorphism in the dental dimensions of the participants. The results of the discriminant function analysis show a sex determination accuracy of 68.1%, with a cross-validation accuracy of 65.2%. The study found the incisor- -incisor distance to be the most sexually dimorphic trait, making it the best predictor of sex in the present population. The results of the present study may be helpful in sex determination and personal identification from dental remains in medico-legal and disaster victim identification cases. SŁOWA KLUCZOWE: kryminalistyka, identyfikacja osobnicza, odontologia sądowa, odontometria, analiza funkcji dyskryminacyjnych, określanie płci KEY WORDS: Forensics, Personal identification, Forensic odontology, Odontometrics, Discriminant function analysis, Sex determination

STRESZCZENIE:Cel pracy. Celem pracy jest analiza samobójstw na podstawie sądowo-lekarskich sekcji zwłok i akt spraw Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Materiał i metody. liczba sądowo-lekarskich sekcji zwłok przeprowadzonych w Zakładzie Medycyny Sądowej w Białymstoku w latach 2016-2021 wynosiła 2365. Na podstawie wyników badań pośmiertnych i okoliczności zgonów zawartych w aktach spraw, 391 przypadków zakwalifikowano jako samobójstwa. W analizie uwzględniono płeć, wiek, czas, dynamikę zmian liczby samobójstw w poszczególnych latach, miejsce popełnienia samobójstwa, sposób dokonania samobójstwa oraz stan trzeźwości. Dane poddano analizie statystycznej przy użyciu testów: X2 niezależności, Shapiro-Wilka, U Manna-Whitneya, nieparametrycznego testu ANOVA rang Kruskala-Wallisa z testem post hock wielokrotnych porównań średnich rang dla wszystkich prób. Poziom p<0,05 uznano za wyniki istotne statystycznie. Do obliczeń użyto pakietu Statistica 13.3 firmy StatSoft. Wynik. W badanych latach samobójstwa stanowiły 16,54% wszystkich sekcji. W 82,09% przypadków samobójstwa popełnili mężczyźni a 17,91% kobiety. Stwierdzono, że osoby wybierające samobójstwo przez zatrucie są istotnie statystycznie młodsze od osób wybierających samobójstwo przez skok z wysokości (p=0,0035). Stwierdzono istotny statystycznie związek między płcią a preferowanym terenem popełnienia samobójstwa (p=0,033). Stwierdzono istotny statystycznie związek pomiędzy płcią a trzeźwością i stanem po użyciu alkoholu (p=0,00008). Wnioski. Z przeprowadzonych badań wynika, że główną grupę samobójców wciąż stanowią mężczyźni (82,09%). Wiek kobiet i mężczyzn odbierających sobie życie nie różnił się istotnie statystycznie. Istnieje większa szansa na popełnienie samobójstwa w terenie miejskim przez kobiety, niż przez mężczyzn. Kobiety istotnie statystycznie częściej były trzeźwe lub w stanie po użyciu alkoholu podczas popełnienia samobójstwa. Najczęściej wybieranym sposobem popełnienia samobójstwa jest śmierć przez powieszenie ABSTRACT: The Aim of the study. The aim of the study is the analysis of suicides based on forensic autopsies and case files from the Department of Forensic Medicine at the Medical University of Białystok. Materials and methods. The number of forensic autopsies conducted at the Department of Forensic Medicine in Białystok in the years 2016-2021 equaled 2365. On the basis of post-mortem examinations and circumstances of deaths contained in the case files, 391 cases were qualified as suicides. The analysis accounted for gender, age, time, the dynamics of changes in the number of suicides over the years, the place of suicide, the method of committing suicide, and the state of sobriety. The data were subjected to statistical analysis using the following tests: Chi-square test of independence, Shapiro-Wilk test, Mann-Whitney U test, non-parametric Kruskal-Wallis ANOVA by ranks with post hoc multiple comparisons of mean ranks for all samples. A p-value of less than 0.05 was considered statistically significant. The calculations were performed using the Statistica 13.3 package from StatSoft. Result. In the studied years, suicides accounted for 16.54% of all autopsies. In 82.09% of cases, the suicides were committed by men, and in 17.91% by women. It was found that individuals who chose suicide by poisoning were statistically significantly younger than those who chose suicide by jumping from a height (p=0.0035). A statistically significant correlation was found between gender and the preferred location for committing suicide (p=0.033). A statistically significant correlation was also found between gender and sobriety or the state after alcohol consumption (p=0.00008). Conclusions. The study shows that the main group of suicides still consists of men (82.09%). The age of women and men committing suicide did not differ significantly. Women were more likely to commit suicide in urban areas than men. Women were statistically significantly more likely to be sober or in a state after alcohol consumption at the time of committing suicide. The most commonly chosen method of suicide was death by hanging. SŁOWA KLUCZOWE: samobójstwa, sądowo-lekarska sekcja zwłok, analiza statystyczna KEY WORDS: suicides, forensic autopsy, statistical analysis

STRESZCZENIE: W pracy przeanalizowano dane z piśmiennictwa dotyczące wykorzystania tomografii komputerowej w badaniu pośmiertnym (post- -mortem computed tomography - PMCT). Dane literaturowe wskazują, że badanie PMCT powinno być używane jako narzędzie uzupełniające, a nie jako alternatywa dla sekcji zwłok, wykrywając dodatkowe zmiany, które mogły zostać nie zauważone ze względu na położenie anatomiczne czy konieczność poszerzenia tradycyjnej techniki sekcyjnej. Możliwość zapisywania, tworzenia obrazów i rekonstrukcji jest bardzo pomocna w tworzeniu dokumentacji i ostatecznych opinii. Istnieje potrzeba opracowania standardów oceny obrazów pośmiertnej tomografii komputerowej, co pozwoli na dalszy rozwój technik wirtualnej autopsji w dziedzinie medycyny sądowej, wspomaganej sztuczną inteligencją. ABSTRACT: In the study, data from the literature regarding the use of computed tomography in post-mortem examinations (post-mortem computed tomography - PMCT) were analyzed. Literature data indicate that PMCT should be used as a complementary tool rather than an alternative to autopsy, detecting additional changes that may have been unnoticed due to anatomical location or the need to extend traditional autopsy techniques. The ability to save, create and reconstruct images is very helpful in creating documentation and final opinions. There is a need to develop standards for the evaluation of post-mortem computed tomography images, which will enable further development of virtual autopsy techniques in the field of forensic medicine, supported by artificial intelligence. SŁOWA KLUCZOWE: tomografia komputerowa, sekcja zwłok, pośmiertna tomografia komputerowa KEY WORDS: computed tomography, autopsy, post-mortem computed tomography

STRESZCZENIE: Epidemia otyłości oraz obowiązujące wzorce pożądanej sylwetki zachęcają wiele osób do sięgania po środki wspomagające odchudzanie. Popularność zdobywają przede wszystkim termogeniki, czyli suplementy diety, które mają na celu zwiększenie wydatku energetycznego. Preparaty te można łatwo kupić bez recepty, mają złożony skład, co powoduje, że mogą wchodzić w liczne interakcje. W artykule opisano przypadek 31-letniej pacjentki, która w celu samobójczym zażyła znaczną liczbę tabletek suplementu diety „Blue Magic” oraz „Purim”. Oba środki zawierają w swoim składzie m.in.: kofeinę, johimbinę, rezerpinę i synefrynę. U pacjentki rozwinęła się niewydolność wielonarządowa, która doprowadziła do jej zgonu w drugiej dobie hospitalizacji. Zatrucia suplementami diety, z powodu ich różnorodnego składu oraz braku korelacji pomiędzy zawartością, a deklarowanym przez producenta składem, mogą stanowić duże zagrożenie dla zdrowia i życia konsumentów. ABSTRACT: Obesity epidemic and prevailing standards of desired body shape encourage society to use weight loss aids. Thermogenics, which are dietary supplements aimed at increasing energy expenditure, are particularly gaining popularity. These preparations can be easily purchased without prescription and have a complex composition, which means they can interact with numerous substances. The article describes the case of a 31-year-old female patient who, in a suicide attempt, ingested significant amounts of the dietary supplements ‘Blue Magic’ and ‘Purim’. Both supplements contain, among other ingredients: caffeine, yohimbine, reserpine, and synephrine. The patient developed multiple organ failure, which led to her death on the second day of hospitalization. Poisoning by dietary supplements, due to their diverse composition and the lack of correlation between the content and the composition declared by the manufacturer, can pose a significant threat to the health and life of consumers. SŁOWA KLUCZOWE: zatrucie, rabdomioliza, suplement diety, johimbina, kofeina, rezerpina KEY WORDS: poisoning, rhabdomyolysis, dietary supplement, yohimbine, caffeine, reserpine

STRESZCZENIE: Uderzenie pięścią w twarzoczaszkę najczęściej skutkuje uszkodzeniem tkanek miękkich, natomiast rzadko kiedy obrażenia te są na tyle poważne, by uznać je za ciężki uszczerbek na zdrowiu. W pracy przedstawiono dwa przypadki, kiedy to pojedyncze uderzenie pięścią w okolicę oczodołu doprowadziło do złamania typu blow out, w pierwszym przypadku z dodatkowym zwichnięciem soczewki oka prawego do ciała szklistego, jaskrą wtórną i odwarstwieniem siatkówki, w drugim przypadku z wstrząśnienie siatkówki, krwotokiem podsiatkówkowym spowodowanym pęknięciem naczyniówki na wysokości plamki żółtej z przejściową, niemal całkowitą utratą widzenia tym okiem. Obrażenia takie choć możliwe, nie są typowe dla opisanego mechanizmu urazu. W obu opiniowanych sprawach określono, iż skutki zdarzeń wyczerpują znamiona naruszenia czynności narządu ciała trwającego dłużej niż 7 dni. Dodatkowo, w drugim opiniowanym przypadku przyjęto, że doszło do narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu – utraty widzenia jednym okiem (inne ciężkie kalectwo) w rozumieniu odpowiednich artykułów Kodeksu Karnego. ABSTRACT: A direct punch with a clenched fist to the face most often results in soft tissue damage, which is usually not serious enough to be considered a severe health impairment. This article presents two cases in which a single punch to the orbital region led to a blowout fracture. The first case resulted in additional displacement of the right lens into the vitreous body, secondary glaucoma and retinal detachment. In the second case, the victim sustained retinal concussion and subretinal haemorrhage due to choroidal rupture at the level of the macula resulting in temporary, almost complete loss of vision. Such injuries, although possible, are not typical of the mechanism described. In both cases, the effects meet the legal definition of impairment of the functioning of a bodily organ or disturbance of health lasting longer than 7 days within the meaning of the relevant article of the Polish Penal Code. Additionally, in the second case, we deal with exposure to direct danger – loss of vision in one eye (another severe disability) within the meaning of the relevant articles of the Polish Penal Code SŁOWA KLUCZOWE: uderzenie; złamanie blow out; utrata widzenia; inne ciężkie kalectwo KEY WORDS:punch; blowout fracture; loss of vision; another severe disability

SŁOWA KLUCZOWE: sprawozdanie konferencyjne KEY WORDS:report of conference

SŁOWA KLUCZOWE: streszczenia konferencyjne KEY WORDS:abstracts of conference