STRESZCZENIE: W medycynie sądowej określenie interwału pośmiertnego (PMI) jest nie tylko ważnym, ale i jednym z najtrudniejszych aspektów. Do oszacowania PMI stosuje się kilka metod, takich jak metody fizykochemiczne, entomologiczne, biochemiczne, metaboliczne, autolityczne i fizyczne. Metody te zapewniają szeroki zakres PMI, ponieważ wpływają na nie różne czynniki. Podejście zastosowane w niniejszym badaniu polega na obliczeniu dokładnego PMI przy użyciu degradacji mRNA i zmiany krotności ekspresji (FCE) genów specyficznych dla serca, a mianowicie N-końcowego peptydu natriuretycznego typu pro-B (NPPB) i troponiny sercowej I (TNNI3). Siedemnaście tkanek serca ze zwłok analizowano w przedziale czasowym do 12 godzin od czasu śmierci, w różnych odstępach czasu w temperaturze pokojowej. Określono ekspresję genów, a dane przeanalizowano, stosując wartość średniej wartości delta Ct (ΔCt) ocenianego genu i genu metabolizmu podstawowego. Metodę delta delta Ct (ΔΔCt) zastosowano do obliczenia FCE w różnych grupach. FCE dla TNNI3 była prawie stabilna do 15 godzin PMI, a następnie po 15 godzinach ekspresja wykazała spadek do 24 godzin po śmierci; podczas gdy FCE dla NPPB była stabilna do 12 godzin PMI, a następnie po 12 godzinach ekspresja wykazała spadek do 24 godzin po śmierci. FCE dla NPPB i TNNI3 były prawie stabilne do 12 godzin. Zatem oszacowanie PMI poprzez analizę FCE genów specyficznych dla serca może być nową obiecującą metodą w medycynie sądowej. ABSTRACT: In legal medicine, the determination of post-mortem interval (PMI) is not only an important but also one of the most difficult aspects. Several methods are used to estimate PMI such as physicochemical, entomological, biochemical, metabolic, autolytic, and physical methods. These methods provide a wide range of PMI as they are affected by different factors. The approach behind the present study is to calculate an accurate PMI by using mRNA degradation and fold change expression (FCE) of cardiac-specific genes viz. N-terminal pro-B-type natriuretic peptide (NPPB) and cardiac troponin I (TNNI3). Seventeen cadaver heart tissues were analysed within a time frame of up to 12 hours from the time since death, at different time intervals at room temperature. Gene expression was determined and the data were analysed using the value of average delta Ct (ΔCt) value of the assessed gene and housekeeping gene. Delta delta Ct (ΔΔCt) method was used to calculate the FCE at the different 7-time groups. The FCE of TNNI3 was almost stable till 15 hours of PMI and then after 15 hours, expression shows a decrease up to 24 hours after death; whereas, NPPB shows that FCE was stable till 12 hours of PMI and then after 12 hours, expression shows a decrease up to 24 hours after death. The FCE of NPPB and TNNI3 was almost stable till 12 hours. Thus, the estimation of PMI by analysis of the FCE of cardiac-specific genes can be a new promising method in forensic medicine. SŁOWA KLUCZOWE: troponina sercowa I, krotność zmiany ekspresji, genetyka sądowa, GAPDH, N-końcowy pro-B-typowy peptyd natriuretyczny, interwał pośmiertnyKEY WORDS: cardiac troponin I, fold change expression, forensic genetics, GAPDH, N-terminal pro-B-type natriuretic peptide, post-mortem interval.

STRESZCZENIE: Cel: Celem pracy jest analiza przypadków śmiertelnych utonięć w Wiśle w latach 2011-2020 na terenie województwa małopolskiego. Materiały i metody: Materiał do badań stanowiły protokoły sekcyjne udostępnione przez Katedrę Medycyny Sądowej w Krakowie. Analizie poddano dane demograficzne, wyniki badań pośmiertnych oraz wyniki podstawowych badań toksykologicznych – poziom alkoholu etylowego we krwi i moczu denatów. Wyodrębnione dane zostały poddane analizie statystycznej przy użyciu oprogramowania TIBCO Statistica® 13.3.0. Wykonano testy niezależności χ2 i jednokierunkowej ANOVA (p < 0,05). Wyniki: Analizie poddano 79 przypadków. Średnia wieku wynosiła 44.2 roku (SD = 16.81). W badanej grupie przeważali mężczyźni (73.1%). 57.9% mężczyzn było pod wpływem alkoholu (>0.5 promila) w chwili utonięcia w porównaniu z 23.8% kobiet (p = 0.008). Większość ciał znaleziono pomiędzy Stopniami Wodnymi Kościuszki i Dąbie (57.0%). Utonięcia najczęściej zdarzały się wiosną oraz latem (59.5%). 35.4% ofiar cierpiało na choroby psychiatryczne. Ostra rozedma wodna płuc częściej występowała w ciałach niebędących w stanie zaawansowanego gnicia (p = 0.000). U 23.1% ofiar stwierdzono obrażenia głowy, u 14.1% kończyn górnych, natomiast u 11.5% kończyn dolnych. Wnioski: Nietrzeźwi mężczyźni częściej są ofiarami utonięcia, co może wynikać z większej tendencji do brawurowych zachowań oraz nieodpowiedzialnego spożywania napojów alkoholowych. Większość utonięć ma miejsce w centrum miasta, co wskazuje na samobójstwa jako przyczynę zdarzenia. Występowanie obrażeń zewnętrznych jest skutkiem skoku z dużej wysokości bądź skutkiem niesienia zwłok przez prąd rzeki. ABSTRACT: Aim: The aim of the present study is to analyze drowning fatalities in the Vistula River from 2011 to 2020 in the Lesser Poland Voivodeship. Material and Methods: The material for the study consisted of autopsy protocols provided by the Department of Forensic Medicine in Cracow. Demographic data, results of post-mortem examinations and results of basic toxicological tests - levels of ethyl alcohol in the blood and urine of decedents were analyzed. The extracted data were subjected to statistical analysis using TIBCO Statistica® 13.3.0 software. χ2 and one-way ANOVA tests of independence (p < 0.05) were performed. Results: 79 cases were analyzed. The mean age was 44.2 years (SD = 16.81). The majority of the study group was male (73.1%). 57.9% of men were under the influence of alcohol (>0.5 per mille) at the time of drowning, compared to 23.8% of women (p = 0.008). Most bodies were found between the Kosciuszko and Dąbie barrages (57.0%). Spring and summer were the most common seasons for drownings (59.5%). 35.4% of victims suffered from psychiatric illnesses. Emphysema aquosum was more frequent in bodies that were not in an advanced state of putrefaction (p = 0.000). 23.1% of victims had head injuries, 14.1% - upper limb injuries, while 11.5% had lower limb injuries Conclusions: Inebriated men are more likely to be victims of drowning, which may be due to a greater tendency toward reckless behavior and irresponsible consumption of alcoholic beverages. Most drownings occur in the city center, which points to suicide as the cause of incident. The occurrence of external injuries is the result of jumping from a great height or the effect of carrying the corpse downstream. SŁOWA KLUCZOWE: Wisła, medycyna sądowa, utonięcia, ostra rozedma wodna płuc, rozkład gnilny, alkohol KEY WORDS: Vistula River, forensic medicine, drowning, emphysema aquosum, putrefaction, alcohol

STRESZCZENIE: Celem tego artykułu przeglądowego było zebranie i analiza dostępnych informacji na temat metakwalonu i jego pochodnych zgłaszanych przez użytkowników na dedykowanych forach internetowych. Metakwalon jest substancją o działaniu sedatywno-hipnotycznym, który w przeszłości był szeroko stosowany w celach medycznych, ale obecnie jest nielegalny w większości krajów ze względu na wysoki potencjał nadużywania. W przeglądzie zebrano informacje na temat dawek, dróg podania, pożądanych i ubocznych skutków odurzenia oraz innych istotnych aspektów nadużywania tych związków. Wyniki przeglądu sugerują, że metakwalon i jego pochodne są nadal używane przez niektóre osoby pomimo ich nielegalnego statusu i potencjalnego ryzyka dla zdrowia. Przegląd, przy braku innych bardziej wiarygodnych danych toksykologicznych, dostarcza cennych spostrzeżeń od bezpośrednich użytkowników na temat używania tych substancji. ABSTRACT: The aim of this review article was to collect and analyze the available information on methaqualone and its derivatives reported by users in dedicated online forums. Methaqualone is a sedative-hypnotic drug that has been widely used for medical purposes in the past, but is now illegal in most countries due to its high abuse potential. The review collected information on doses, routes of administration, desirable and side effects of intoxication and other relevant aspects of the abuse of these compounds. The results of the study suggest that methaqualone and its derivatives continue to be used by some individuals despite their illicit status and potential health risks. The review, in the absence of other more reliable toxicological data, provides valuable insights from direct users on the use of these substances. SŁOWA KLUCZOWE: Metakwalon, Sedatywno-hipnotyczny lek, Fora internetowe KEY WORDS: Methaqualone, Sedative-hypnotic drug, Online forums

STRESZCZENIE: Analiza zgonów nadmiarowych definiowanych jako różnica w całkowitej liczbie zgonów w sytuacji kryzysowej w porównaniu do liczby zgonów oczekiwanych w normalnych warunkach, pozwala bardziej wiarygodnie ocenić wpływ globalnego zagrożenia jakim okazał się nowy koronawirus SARS-CoV-2 (Severe Acute Respiratory Syndrome Coronaviruse-2) na systemy opieki zdrowotnej. Dotychczasowe dane dotyczące dwóch lat pandemii (2020-2021) wskazują na wystąpienie 14.9 miliona zgonów nadmiarowych według szacunków WHO (World Health Organization). Celem przeprowadzonej analizy było zdefiniowanie pojęcia oraz wskazanie przyczyn występowania nadmiarowych zgonów w trakcie pandemii COVID-19. Jako najważniejsze przyczyny ich pojawienia się należy uznać: niespójne i mało wiarygodne systemy rejestracji zgonów; przeciążenie systemów opieki zdrowotnej w krajach o niskich i średnich dochodach; ograniczenie dostępu do świadczeń medycznych dla pacjentów z innymi niż COVID-19 problemami zdrowotnymi; wprowadzenie zasad dystansu społecznego oraz lockdownu, co przełożyło się na zwiększenie liczby zgonów z powodu chorób psychiatrycznych i uzależnień; względy polityczne i przekaz medialny, które ingerowały w akceptację szczepień i stosowanie się do zaleceń; dodatkowy wpływ innych klęsk żywiołowych (huraganów, powodzi, suszy). Właściwa identyfikacja czynników występujących w danym kraju oraz prawidłowa reakcja i podjęte środki zaradcze wydają się kluczowe w aspekcie ograniczenia negatywnych skutków aktualnej pandemii, ale także przyszłych zagrożeń o podobnym charakterze, w celu ograniczenia liczby nadmiarowych zgonów. ABSTRACT: Analysis of excess deaths, defined as the difference in the total number of deaths in an emergency compared to the number of deaths expected under normal conditions, allows a more reliable assessment of the impact on health systems caused by the global threat of SARS-CoV-2 (Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus-2). So far, data for the two years of the pandemic (2020-2021) indicates the occurrence of 14.9 million excess deaths according to WHO (World Health Organization) estimates. The purpose of the analysis conducted was to define the concept and identify the causes of excess mortality during the COVID-19 pandemic. Inconsistent and unreliable death registration systems; overburdened health systems in low- and middle-income countries; reduced access to medical services for patients with health problems other than COVID-19; the introduction of social distancing and lockdown rules, which translated into increased deaths from psychiatric illnesses and addictions; political considerations and media messages that interfered with vaccination acceptance and adherence; and the additional impact of other natural disasters (hurricanes, floods, drought) were identified as the most important reasons for excess deaths occurrence. The correct identification of country-specific factors and the correct response and countermeasures taken appear crucial in terms of limiting the negative impact of the current pandemic, but also of future threats of a similar nature, in order to reduce excess deaths. SŁOWA KLUCZOWE: SARS-CoV-2, zgon, globalna śmiertelność, pandemia KEY WORDS: SARS-CoV-2, death, global mortality, pandemic

STRESZCZENIE: Przewlekła przemoc, w każdej formie, w przypadku dzieci rodzi duże zagrożenie wystąpienia w dorosłym życiu całego spektrum zaburzeń psychicznych. Zaburzenia te mogą mieć znaczne nasilenie, a w cięższych przypadkach nawet uniemożliwiać normalne funkcjonowanie indywidualne i społeczne. Przypadek dotyczy 8 letniej dziewczynki, wobec której w rodzinie biologicznej przez wiele lat miano stosować wszystkie formy przemocy (seksualną, fizyczną, psychiczną oraz zaniedbywanie). Zawiadomienie o przestępstwie zgłosili rodzice zastępczy, którzy zaobserwowali liczne nieprawidłowości w zachowaniu dziecka. Po analizie bogatego materiału dowodowego, w tym obserwacji zachowań opiniowanej w rodzinie zastępczej oraz kompleksowemu badaniu lekarsko-psychologicznym u opiniowanej rozpoznano m.in. wszystkie formy maltretowanego dziecka wg ICD-10, a także wykazano negatywny wpływ przemocy na sferę psychiczną opiniowanego dziecka. Uwzględniając całość dostępnego materiału przyjęto, że dziewczynka funkcjonując w swojej biologicznej rodzinie znajdowała się w sytuacji narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (trwałej choroby psychicznej) w rozumieniu o artykułu 160 Kodeksu Karnego. ABSTRACT: Prolonged exposure to violence in any form takes a toll on children’s health. It may increase the risk of multiple mental disorders appearing in adult life. Such disorders may be of severe intensity, and in extreme cases, they can even disable normal functioning both individually and socially. The present case concerns an eight-year-old girl subjected to all forms of abuse (sexual, physical, psychological and negligence) in her biological family. The foster parents made a notification of a suspected criminal offence based on their multiple observations of behavioral disorders of the child. After analyzing the evidence, including observations of behavior in the foster family and a comprehensive medical-psychological examination of the subject, all forms of child abuse according to ICD-10 have been diagnosed, as well as a negative impact of violence on the child’s psychological well-being. A thorough analysis of the whole available data led to a conclusion that the girl, functioning in her biological family, was exposed to a direct danger of severe health impairment in the form of a permanent mental illness within the meaning of art. 160 of the Polish Penal Code. SŁOWA KLUCZOWE: Zespół dziecka maltretowanego, PTSD, zaburzenia psychiczne, kwalifikacja karna, trwała choroba psychiczna KEY WORDS: Child maltreatment, PTSD, legal qualification, mental disorders, permanent mental illness

SŁOWA KLUCZOWE: List do redakcji KEY WORDS: Letter to the editor

SŁOWA KLUCZOWE: Odpowiedź autorów na list do redakcji KEY WORDS: The authors’ response to the letter to the editor

STRESZCZENIE: Konferencja szkoleniowa "Nowe trendy w badaniu człowieka dla celów sądowych" stanowiąca XIX Zjazd Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii połączony z XXXIX Konferencją Toksykologów Sądowych oraz VIII Konferencją Genetyków Sądowych, Tarnowo Podgórne – Poznań, 13-15 września 2023 rokuSŁOWA KLUCZOWE: streszczenia konferencyjneKEY WORDS: conference abstracts