Tomasz Konopka
Jakiej trucizny użyto w „Imieniu róży”?1
What kind of poison was used in ”The Name of the Rose”?
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Katedra i Zakład Medycyny Sądowej, Kraków, Polska
Jagiellonian University Medical College, Chair and Department of Forensic Medicine, Krakow, Poland
Streszczenie
W powieści Umberto Eco „Imię róży” fanatyczny mnich zatruwa karty księgi, co powoduje śmierć kilku zakonników
średniowiecznego klasztoru. Korzystając ze współczesnej wiedzy toksykologicznej, można spróbować ustalić, czy istnieje
substancja spełniająca kryteria trucizny pojawiającej się w fabule książki. Poniżej przeanalizowano piśmiennictwo
toksykologiczne w zakresie śmiertelnych dawek trucizn roślinnych oraz czasu ich działania. Szalej jadowity, z którego
sporządzano cykutę, zawiera cykutoksynę zabijającą w dawce 500 mg. Podobną toksyczność mają kropidło szafranowe
oraz cerbera złocista rosnąca w Indiach i na Madagaskarze. Szczwół plamisty zawiera koniinę zabijającą w dawce
100–200 mg. W podobnych ilościach zabija morfina zawarta w maku lekarskim i kolchicyna z zimowitu jesiennego,
a z bardziej egzotycznych roślin – bób kalabarski zawierający fizostygminę. Dużo bardziej trujące są egzotyczne bób
świętego Ignacego i kulczyba wronie oko zawierające strychninę, której dawka śmiertelna to 30 mg. Kolejne miejsce pod
względem toksyczności zajmuje muchomor sromotnikowy – zawarta w nim amanityna zabija w dawce 20 mg, ale dopiero
po kilku dniach, a zatem działa dużo wolniej niż substancja zatruwająca mnichów. W dawce 10 mg zabijają antiarin,
atropina, digoksyna i strofantyna. Bardziej zabójczym zielem jest tojad mocny zawierający akonitynę (łac. Aconitum napellus),
której dawka śmiertelna dla człowieka to zaledwie 2 mg. Jeszcze groźniejsze na liście roślinnych toksyn są rycyna
i abryna, zabijające już w dawce mniejszej od miligrama, jednak można je wykluczyć, bo śmierć następuje dopiero po
kilku dniach od spożycia. Wniosek: rośliną, która spełnia kryteria trucizny wykorzystanej w powieści jest tojad mocny.
Słowa kluczowe: trucizna roślinna, tojad mocny, akonityna.
Abstract
In the novel “The Name of the Rose” by Umberto Eco, a fanatical monk laced the pages of a book with a poison, which
led to the death of several monks in a medieval monastery. Based on modern toxicological knowledge, an attempt can
be made to determine whether there exists a substance meeting the criteria of the poison described in the novel. To
this end, toxicological literature on the lethal doses of plant-derived poisons and their duration of action was reviewed.
Cowbane (Cicuta virosa), a plant used for preparing poisonous potions, contains cicutoxin which kills at a dose of
500 mg. Similar toxicity is displayed by water dropwort (Oenanthe crocata) and Cerbera odollam growing in India and
Madagascar. Hemlock (Conium maculatum) contains coniine which is able to kill a victim after exposure to a dose as
low as 100 to 200 mg. Morphine found in opium poppy (Papaver somniferum) and colchicine contained in autumn
crocus (Colchicum autumnale) produce lethal effects at similar doses. So do more exotic plants such as Calabar bean
(Physostigma venenosum) which contains physostygmine. Two other exotic plants that need to be mentioned in this
context are far more poisonous. They include Saint Ignatius’s bean (Strychnos ignatii) and strychnine tree (Strychnos
nux-vomica). Both contain strychnine, the lethal dose of which is 30 mg. Death cap (Amanita phalloides) might also
be considered in this context, but despite being lethal at a dose of 20 mg, amanitin contained in this fungus takes a few
days to kill a victim, so the effect is considerably slower than that experienced by the monks in Eco’s novel. A dose of 10 mg is sufficient to kill a human with any of four other plant-derived poisons: antiarin, atropine, digoxin and strophantin.
Aconitum (Aconitum napellus), also known as monkshood, contains aconitine and is an even more deadly plant,
with the lethal dose for humans being only 2 mg. Ricin and abrin are ranked even higher in the list of plant-derived
toxins, as they are able to kill in doses lower than 1 mg. However, they could not have been used by the murderer in
“The Name of the Rose”, as they cause death only several days after ingestion. To conclude, the plant that best matches
the criteria mentioned in the novel is Aconitum.
Key words: plant-derived poison, Aconitum, aconitine.
Pełna wersja w .pdf
Print
