Małgorzata Kłys
Z rtęcią (i ...) przez stulecia
Z Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej UJ CM
Kierownik: prof. dr hab. n. med. M. Kłys
Rtęć ma swoją długą i wieloaspektowo fascynującą historię. Przez wieki – od starożytności aż do czasów współczesnych, metal ten, nazywany także żywym srebrem, pod różnymi postaciami, towarzyszył człowiekowi w zastosowaniu do różnych celów. Obecnie używa się rtęci do produkcji termometrów, barometrów, pomp próżniowych, materiałów wybuchowych. Stosuje się ją również w procesach związanych z wydobywaniem srebra i złota. Istotną rolę odgrywają związki rtęci w stomatologii, w przemyśle farmaceutycznym, w ochronie roślin. Współczesne zastosowanie rtęci wydatnie maleje, ale historycznie rzecz ujmując archiwa pełne są materiałów dokumentujących fakty i zdarzenia w życiu pokoleń oraz ogrom wysiłku intelektualnego zmierzającego do odkrycia rzeczywistych właściwości i mechanizmów działania tej substancji. Toksyczność rtęci bowiem, polegająca na niszczeniu błon biologicznych i łączeniu się z białkami organizmu, zakłócająca w ten sposób prawidłowość przebiegu procesów biochemicznych w organizmie, została odkryta po wielowiekowych efektach swego istnienia w życiu jednostek i społeczeństw. Przez całe stulecia rtęć występowała w pracach alchemików, w poszukiwaniu istoty wszechrzeczy i tzw. kamienia filozoficznego. W epoce wczesnonowożytnej od XVI-XIX wieku rtęci używano do produkcji luster. Związki rtęci stosowano jako lek przeciwko syfilisowi, który nękał ludzi przez ponad cztery stulecia – od wieków średnich do połowy XX wieku, do przełomu dokonanego przez odkrycie penicyliny. To niezwykle toksyczne leczenie było powodem wielu cierpień, osobistych tragedii, długofalowych zatruć prowadzących do śmierci, dramatycznych zgonów nagłych. W ostatnim półwieczu pojawiły się nawet próby wstrzykiwania do organizmu przez osoby niezrównoważone psychicznie metalicznej rtęci, między innymi w celach dopingu. Zatrucia masowe rtęcią miały też miejsce wielokrotnie w przeszłości, jako konsekwencja spożywania zatrutych produktów spożywczych związkami organicznymi rtęci ze środowiska naturalnego człowieka.
Słowa kluczowe:
rtęć, syfilis, terapia rtęcią, zatrucia
Pełna wersja w .pdf
Print
