Opiniowanie w sprawach sądowego ustalenia ojcostwa względem bliźniąt w praktyce Katedry Medycyny Sądowej Śląskiej AM w Katowicach w latach 1996–2003^*

Z Katedry Medycyny Sądowej Śląskiej AM w Katowicach

Kierownik: dr hab. Z Olszowy – profesor Śląskiej AM

Opiniowanie spraw spornego ojcostwa z udziałem bliźniąt jednojajowych w praktyce KMS ŚAM w Katowicach pozwoliło ukazaż ich idealną zgodnośż pod względem badanych markerów genetycznych – nawet mutacja uwidoczniona techniką RFLP–VNTR (MZ1.3/Hae III) wystąpiła u obu bliźniaczych sióstr. W przypadku bliźniąt dwujajowych wykazano zdecydowane zróżnicowanie szans i prawdopodobieństw ojcostwa będące konsekwencją niezależnej segregacji cech w pierwszym – redukującym podziale mejotycznym. Natomiast rzadki, pozadrabinowy allel 16 w lokus CSF1PO został przekazany przez pozwanego zarówno córce jak i synowi – bliźniaczemu rodzeństwu.

Giving an opinion on disputable paternity, concerning monozygotic twins in practice at the Department of Forensic Medicine (Silesian Academy of Medicine, Katowice) demonstrated their ideal agreement according to examined genetic markers possible. Even the mutation, which was revealed using the RFLP–VNTR method was the same for both twin sisters. In the case of dizygotic twins a firm differentiation of paternity index and probability of paternity was proved. This was the consequence of independent features segregation in first, reductive meiotic division. While the rare, out–ladder allele 16 at the CSF1PO locus was transmitted to both twins: a daughter and a son by the putative father.

Słowa kluczowe: bliźnięta jedno- i dwujajowe, sądowe ustalenie ojcostwa

Key words: mono- and dizygotic twins, forensic paternity testing

Wprowadzenie

Ciąża bliźniacza to rodzaj ciąży wielopłodowej, gdzie ma miejsce jednoczesny rozwój dwóch płodów. Bliźnięta jednojajowe MZ (monozygotyczne, identyczne) powstają wtedy gdy z nieznanych przyczyn następuje podział jednej zapłodnionej komórki jajowej na dwie, z których rozwijają się genetycznie identyczne płody. W szczególnym przypadku mutacji bliźnięta MZ mogą się różniż genetycznie (7). Bliźnięta dwujajowe DZ (dizygotyczne, braterskie) powstają w wyniku zapłodnienia 2 jaj (owulujących w jednym cyklu – superfekundacja lub w następujących po sobie, skróconych cyklach – superfetacja) przez 2 plemniki; genetycznie są więc nie bardziej podobne niż rodzeństwo nie bliźniacze. Skoro bliźnięta dwujajowe wymagają dwóch plemników do zapłodnienia, to każde z bliźniąt może mież innego ojca – szczególny przypadek DZ to bliźnięta dwuojcowskie (7).

Ciąże bliźniacze zalicza się do ciąż wysokiego ryzyka; obserwuje się bowiem sześciokrotnie większą umieralnośż i ośmiokrotnie częstsze przedwczesne porody w tej grupie w porównaniu z ciążami jednopłodowymi (10).

Praca przedstawia opiniowanie spraw spornego ojcostwa względem bliźniąt w praktyce KMS ŚAM w Katowicach w latach 1996–2003.

Materiał i Metody

Opiniowanie w przedstawionych sprawach spornego ojcostwa względem bliźniąt opierało się o badania polimorfizmu DNA zarówno metodami RFLP–VNTR (z jedno- i wielolokusowymi próbami) jak i PCR–VNTR (AmpliFLP i STR). W pewnych sprawach prowadzono również fenotypowanie metodami serologii klasycznej.

DNA izolowano zmodyfikowaną metodą Kunkela i wsp., (8).

Restrykcję, elektroforezę poziomą, hybrydyzację z próbami jedno- i wielolokusowymi oraz barwienie w układzie NBT/BCIP prowadzono zgodnie z instrukcjami firm Biotest i Cellmark – producentów stosowanych zestawów do profilowania ludzkiego DNA (2, 3, 4).

Amplifikację, elektroforezę pionową, barwienie srebrem oraz fenotypowanie w oparciu o drabiny alleliczne wykonywano zgodnie z rekomendacją firm Perkin Elmer i Promega – producentów zastosowanych mono- i tripleksów: D1S80, LPL, F13B, HPRTB, CTT, SilverSTRâ III i FFV (9, 11).

Szansę ojcostwa (PI) i prawdopodobieństwo ojcostwa (P) liczono stosując programy komputerowe Berenta (1) i Dudka (5).

Statystykę urodzeń bliźniąt na terenie województwa śląskiego podano za Departamentem Analiz i Udostępniania Informacji GUS w Warszawie i Katowicach.

Wyniki i ich omówienie

Statystykę porodów bliźniaczych w województwie śląskim przedstawia tabela I. Z danych w niej zawartych wynika, że 1.96% ogólnej liczby rozwiązań stanowią urodzenia bliźniąt, czyli 2 porody na 100, to porody bliźniacze. W rasie kaukazoidalnej bliźnięta rodzą się raz na 100 odebranych porodów, zaś u Azjatów jeszcze rzadziej (6, 10). Czy podwyższona na Górnym Śląsku liczba ciąż bliźniaczych, zaliczanych do ciąż nieprawidłowych może byż daleką konsekwencją zanieczyszczeń środowiskowych regionu. Trudno wnioskoważ. Nie ma bowiem rozróżnienia wśród rodzących się bliźniąt na jedno- i dwujajowe; podana zaś liczba bliźniąt jest liczbą urodzeń żywych i martwych. Z literatury (6) wynika, że uwarunkowania genetyczne (cech rodzinna) dotyczą tylko bliźniąt dwujajowych.

Tabela I. Liczba porodów bliźniaczych i w ogóle na terenie województwa

śląskiego (katowickiego) w latach 1996 – 2002.

Table I. Number of twins and total births in the Silesian (Katowice)

Względem niektórych z bliźniąt prowadzone jest sądowe ustalenie ojcostwa. Tabela II przedstawia udział (1.11%) spraw bliźniąt w ogólnej liczbie spraw spornego ojcostwa prowadzonych w KMS ŚAM w Katowicach w latach 1996–2003.

Tabela II. Udział spraw spornego ojcostwa względem bliźniąt w ogólnej

liczbie sądowych spraw ustalenia ojcostwa w praktyce KMS

ŚAM w latach 1996 – 2003.

Table II. Number of forensic paternity testing for twins within a total number

of paternity testing in the practice of the Department of Forensic

Medicine (Silesian Academy of Medicine) in the years 1996–2003.

Tabela III stanowi przegląd spraw prowadzonych względem bliźniąt jednojajowych z podaniem wartości szansy (PI) i prawdopodobieństwa ojcostwa (P) uzyskanych po przeprowadzonych badaniach. Opiniowanie sprawy z 1997 roku (6/56–59/97/DNA) w oparciu o techniki RFLP–VNTR (MZ1.3 i MS8/ HaeIII) i PCR–VNTR (D1S80, TH01, VWA), bo takie były ówczesne wymogi Komisji Hemogenetyki Sądowej PTMSiK, dało o wiele niższe wartości PI i P niż te policzone – dla potrzeb niniejszej pracy – w oparciu o fenotypowanie Ampli FLP– i STRowych loci (D1S80, LPL, F13B, CTT, SilverSTRâ III i FFV) oraz układy serologii klasycznej. Wystąpienie mutacji (MZ1.3/Hae III – (12)) spowodowało zaniżenie prawdopodobieństwa liczonego z MLP.

Tabela III. Prawdopodobieństwo ojcostwa (P) i szansa ojcostwa (PI) w sprawach

spornego ojcostwa z udziałem bliźniąt jednojajowych.

Table III. Probability of paternity (P) and paternity index (PI) in paternity testing

for monozygotic twins.

Zupełnie odmiennie kształtuje się prawdopodobieństwo ojcostwa obliczone w sprawie 6/52–55/03/DNA po przeprowadzeniu badań techniką PCR–STR w zakresie 11 loci. Brak wymaganego w 2003 roku przez Komisję Hemogenetyki Sądowej progu prawdopodobieństwa (P=0.99999) uznającego pozwanego za biologicznego ojca z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością wymógł koniecznośż uzupełnienia badań polimorfizmu DNA o techniki RFLP–VNTR (33.15/Hinf I), które to pozwoliły osiągnąż konieczne prawdopodobieństwo (P=0.99999).

W trzeciej ze spraw z udziałem bliźniąt MZ pozwanego wykluczono jako ojca spornych bliźniaczek (tabela III).

Tabela IV. Prawdopodobieństwo ojcostwa (P) i szansa ojcostwa (PI)

w sprawach spornego ojcostwa z udziałem bliźniąt dwujajowych.

Table IV. Probability of paternity (P) and paternity index (PI) in forensic

paternity testing for dizygotic twins.

Natomiast podobna analiza danych z tabeli IV, w której zebrano szansę ojcostwa (PI) i jego prawdopodobieństwo (P) w sprawach bliźniąt dwujajowych ukazuje zróżnicowanie wskaźników statystycznych mówiących o ojcostwie względem każdego z badanych bliźniąt.

Prześledźmy na przykładzie sprawy 6/39–43/03/R/DNA uwarunkowania (powody) tych różnic. Niezależna segregacja cech podczas dwóch odrębnych mejotycznych podziałów redukujących (Ryc. 1 – wytłuszczony druk) różnicuje (dyskryminuje) syna pozwanego w porównaniu z jego córką pod względem PI i P. Tabela V wskazuje, które z loci dają uprzywilejowanie bliźniaczce, a które bliźniakowi; zaś fenotypowanie w których z loci skutkuje takimi samymi wartościami PI i P. W 10 (48%) z 21 badanych loci szansa ojcostwa dla obu bliźniąt jest taka sama, w pozostałych 11 (52%) odmienna. Uprzywilejowanie córce przynosi 8 loci – najwyższą wartośż PI i P osiągnięto w układzie PGP (serologia klasyczna). Dodatkowo wzmacnia opiniowanie na rzecz biologicznego ojcostwa pozwanego względem córki lokus HPRTB, choż bez wymiernej wartości liczbowej. Tylko w 3 z badanych loci pozwany osiąga wyższe wartości PI i P względem syna niż córki. Również w sprawie 6/126–129/03/DNA, mimo iż bliźnięta są tej samej płci, to względem jednej z córek pozwany osiąga prawdopodobieństwo ojcostwa o jeden rząd wielkości wyższe niż względem drugiej.

Ryc. 1. Dziedziczenie alleli w układach serologii klasycznej i w STRowych

loci (kolejnośż układów jak w tabeli V) w czwórce: matka (M) –

dwujajowe bliźnięta (DZ): córka (D) i syn (S) – domniemany ojciec (F).

Fig. 1. Heredity of alleles in systems of classical serology and at STRs

(succession of systems as in table V) in quartet:: mother (M) –

dizygotic twins (DZ): daughter (D) and son (S) – putative father (F).

Tabela V. Cząstkowe i łączne wartości szansy ojcostwa (PI) względem każdego

z bliźniąt dwujajowych w przykładowej sprawie 39 – 43/03.

Table V. Partial and combined paternity index (PI) for each of the dizygotic twins

in exemplary expertise 39 – 43/03.

Stygmat "ślepego losu”ż! niech unaoczni tabela VI, w której na użytek tej pracy pokazano faktyczne dziedziczenie w czwórce: matka – bliźnięta dwujajowe – domniemany ojciec i przekazywanie cech "sfałszowane” tylko w jednym z badanych loci, w którym to u pozwanego i jego potomstwa wystąpił rzadki, pozadrabinowy allel. Fałsz polegał na zastąpieniu u córki w lokus CSF1PO rzadkiego allela 16 powszechnym allelem 12. Wyliczone prawdopodobieństwo ojcostwa względem "sfałszowanej” córki wynosi 0.9843, a więc jest zaledwie bardzo prawdopodobne (PI=62), zaś z prawdopodobieństwem wyliczonym dla syna równym 0.99999995 (PI=23294992), pozwany jest zgodnie z wymogami Komisji Hemogenetyki Sądowej PTMSiK uznany ojcem biologicznym.

Zastosowany fałsz pozwolił przejaskrawiż niepokój wnioskowania o ojcostwie względem bliźniąt DZ gdy występują tak znaczne różnice w obliczonych PI i P. Gdyby nie braż pod uwagę "sfałszowanego” fenotypu bliźniaczki w lokus CSF1PO, to różnice w obliczonych PI i P dla każdego z bliźniąt pozostają dalej znaczne. Względem córki (P=0.999978, PI=45526) pozwany nadal nie spełnia wymogów Komisji Hemogenetyki Sądowej, by móc nazważ go biologicznym ojcem z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością.

Tabela VI. Jedna z wielu możliwości segregacji cech rodzicielskich u bliźniąt

dwujajowych; szanse ojcostwa (PI) dla każdego z bliźniąt (7 – 10/04).

Table VI. Exemplary segregation of parental alleles in dizygotic twins; paternity

index for each of the twins (7 – 10/04).

* – sfałszowany fenotyp w lokus CSF1PO

* – imitated phenotype at the locus CSF1PO

Przywołane tu sprawy spornego ojcostwa z udziałem bliźniąt ukazują wystąpienie mutacji, pozadrabinowego allela czy fizjologicznych procesów superfekundacji i superfetacji. Przynoszą również zaniepokojenie wnioskowaniem o ojcostwie przy tak zróżnicowanych wartościach PI i P względem każdego z bliźniąt. Należy mież nadzieję, że mimo różnic w P pozwani w przedstawionych sprawach są biologicznymi ojcami względem obu bliźniaków, gdyż w żadnej ze wzmiankowanych czwórek nie znaleziono u badanych bliźniąt cechy obcej, której wcześniej nie byłoby u ich biologicznych rodziców.

Piśmiennictwo

1. Berent J. A. : Program komputerowy "Ojcostwo", 1998. – 2. Biotest – B.E.S.T. – probe MZ1.3 digoxigenin, 1992. – 3. Cellmark – Non-isotopic chemilluminescent enhanced (NICE^TM) probes. Multi-locus DNA probes (33.15 and 33.6) procedures, 1996. – 4. Cellmark – Non-isotopic chemilluminescent enhanced (NICE^TM) probes. Single locus probe and marker probe procedures, 1996. – 5. Dudek G.: Program komputerowy FatRec, 2003. – 6. Girela E., Lorente J.A., Alvarez J.C., Rodrigo M.D., Lorente M., Villanueva E.: Indisputable double paternity in dizygous twins. Fertility and Sterility. 1997, 67, 1159–1161. – 7. Jorde L.B., Carey J.C., Bamshad M.J., White R.L. Medical Genetics. Mosby, St. Louis, 1999. str.:247–250. – 8. Kunkel L.M., Smith K.D., Bayer S.H., Borgaonkar D.S., Wachtel S.S., Miller O.J., Berg W.R., Jones H.W., Rary J.M.: Analysis of human Y-chromosome specific reiterated DNA in chromosome variants. Proc. Natl. Acad. Sci. USA., 1977, 74, 1245–1249. – 9. Perkin Elmer – Ampli FLP D1S80 PCR amplification kit, 1995. – 10. Pisarski T. (red.) Położnictwo I ginekologia. PZWL, Warszawa, 1998, 528–539.

11. Promega – Gene printâ STR systems (silver stain detection) – technical manual, 2001. – 12. Raczek E., Berent J.A.: Mutacje zaobserwowane w MLP i SLP wśród tercetów badanych w sprawach spornego ojcostwa. Arch. Med. Sąd. Krym., 1999, 49, 161–170.

Adres autora:

Katedra Medycyny Sądowej Śląskiej AM

ul. Medyków 18

40–752 Katowice

e-mail: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Print

• Prev
• Next